Centrum Kultury Zamek

Międzynarodowe spotkania projektowe służą głównie odpowiedniemu zarządzaniu projektem, szczególnie w sytuacji kryzysowej, jaka nastąpiła zaraz po jego rozpoczęciu, czyli pandemii Covid-19. Sytuacja covidowa jako sytuacja kryzysowa pogłębiła problemy i trudności, które od lat obserwowaliśmy w polu edukacji i kultury (myśląc głównie o ich dostępności dla różnych osób). W ramach spotkań z partnerami niejednokrotnie omawialiśmy również te aspekty działania, ale poruszaliśmy także problem naszej odpowiedzialności społecznej w ramach rozprzestrzeniania się wirusa.

Wykonaliśmy ogromną pracę w ramach zarządzenia projektem w takiej sytuacji (w czasie trudnych emocji, sytuacji śmierci wśród osób, z którymi współpracujemy, sytuacji zamknięcia, pogłębionej samotności i jednoczesnego nieopuszczania grup, z którymi pracujemy). Liczba i intensywność spotkań, kontaktów z partnerami okazały się znacząco większe niż pierwotnie zakładaliśmy w projekcie. Jest to jeden z efektów wspólnej pracy w kryzysowej sytuacji. Dwa spotkania projektowe z partnerami odbyły się na żywo, reszta online i ta forma jest nadal praktykowana.

fot. M. Kaczyński

Na zdjęciu udokumentowano pierwsze spotkanie w Centrum Kultury ZAMEK w Poznaniu, pod koniec 2019 roku. Grupa osób siedzi za stołem we foyer Sali Wielkiej.

Kluczowymi aspektami projektu EDUSOC są wymiana wiedzy, jak i dzielenie się doświadczeniami oraz metodami pracy. Szukamy nowych możliwości i form współpracy, ale także sposobów facylitacji grup, z którymi działamy.

W ramach projektu każda z organizacji dzieli się swoimi metodami pracy, podejściem w działaniu z grupami. Metody pracy poszczególnych organizacji są następujące:

1. Centrum Kultury ZAMEK (Polska)

W ramach projektu, w sposób niestosowany do tej pory, połączono metodę WenDo z muzykoterapią w podejściu Nordoff Robbins.

Muzykoterapia w podejściu Nordoff Robbins opiera się na wspólnym tworzeniu muzyki przez terapeutkę lub terapeutę i uczestników sesji. Procesy, które zachodzą podczas wspólnej pracy zespołowej, zyskują też charakter terapeutyczny. Tworzenie muzyki wymaga od uczestniczek i uczestników sesji szeregu umiejętności: fizycznych, poznawczych, społecznych i emocjonalnych. Gra solo wymaga umiejętności przejmowania inicjatywy, gra zespołowa ‒ zdolności słuchania siebie nawzajem; gra na instrumencie stymuluje ruch, opiera się także na zdolności zapamiętywania i porządkowania kolejnych sekwencji rytmicznych. Kluczowym założeniem tego podejścia jest pojęcie wewnętrznej muzykalności, czyli wrodzonej zdolności człowieka do reagowania na muzykę. Niezależnie od obszaru zdolności, wieku czy doświadczenia muzycznego, wewnętrzną muzykalność posiada każdy człowiek. Choroba lub niepełnosprawność mogą ją zmienić, ale nie mogą jej wyciszyć. Wewnętrzna muzykalność jest obecna w dźwięku naszego oddechu, rytmie bicia naszego serca, tempie naszych ruchów, intensywności pracy naszych mięśni czy w naszych wewnętrznych rytmach biologicznych.

WenDo jest feministyczną metodą zapobiegania przemocy ze względu na płeć (wobec kobiet) opartą na upodmiotowieniu kobiet i dziewcząt. Jest to przede wszystkim metoda samoobrony i asertywności. W przeciwieństwie do kursów samoobrony nie skupia się jednak wyłącznie na ciosach, kopnięciach, uwolnieniach czy innych fizycznych środkach obrony. Wykorzystuje dodatkowo narzędzia związane z rozwijaniem umiejętności komunikacyjnych, budowaniem postawy asertywnej, a także pracą z głosem, ciałem i oddechem. WenDo nie jest sztuką walki. Podczas zajęć uczestnicy uczą się przede wszystkim, jak zapobiegać eskalacji przemocy, a w przypadku zagrożenia – jak skutecznie się bronić, także fizycznie. WenDo nie jest terapią. Podczas warsztatów WenDo uczestniczki uczą się jak reagować na przemoc i inne formy naruszania granic. Wzmacniają swoje poczucie pewności siebie, własnej wartości i sprawczości. WenDo jako metoda samoobrony psychologicznej daje również wiedzę o skutecznych metodach komunikacji i wyrażania własnych potrzeb, emocji, opinii. Pomaga ona w rozwiązywaniu konfliktów, przełamywaniu stereotypów i lęków, poczucia winy i wstydu.

2. Asociación Cultural Euroacción Murcia (Hiszpania)

Gestalt Therapy & Gestalt Theatre Therapy – podejście zastosowane podczas projektu to z jednej strony wprowadzenie do terapii Gestalt, a z drugiej terapia teatrem Gestalt. Głównym założeniem jest aktywowanie wspomnień emocjonalnych w danej osobie poprzez teatr improwizowany. Działanie to ma na celu zwiększenie świadomości na temat bieżących problemów w życiu danej osoby, a także promowanie zdrowia psychicznego. W ramach tego podejścia można realizować następujące działania: improwizacje grupowe, improwizacje w duetach na temat fikcyjnych sytuacji konfliktowych, w których uczestnicy mają za zadanie wcielić się w jakąś rolę lub postać.

Gestalt to słowo pochodzące z języka niemieckiego. Najbliższe tłumaczenie to „całość”, „wzór” lub „forma”. Ma ono taki sens, że znaczenia nie można znaleźć poprzez rozkładanie rzeczy na części, ale raczej od uznania całości. Innymi słowy, Gestalt jest procesem holistycznym. Traktuje jednostkę jako całość umysłu, ciała, emocji i ducha, który doświadcza rzeczywistości w sposób unikalny dla siebie.

3. Creative YouthLand (Grecja)

Expressive arts (sztuki ekspesyjne) – to połączenie metod edukacji pozaformalnej z podejściem artystycznym, które wywodzi się z teatru, cyrku i tańca, malarstwa, rzeźby, muzyki, poezji, sztuk wizualnych itp., zapewniające młodzieży, młodym dorosłym i społecznościom niedostatecznie reprezentowanym, przestrzeń do nauki i tworzenia. Daje ono także możliwość rozwijania potencjału  edukatorów, osób pracujących z młodzieżą, mediatorów i artystów.
Wierzymy w transformację życia, kiedy ludzie uświadamiają sobie, że dzięki swojej wyjątkowości we wspólnocie mogą żyć zdrowo i szczęśliwie. Wyrażamy współczucie wobec różnych ludzi, akceptujemy ich pochodzenie, szanujemy ich potrzeby i perspektywy. Wierzymy w odporność jako sztukę akceptowania słabości i zachęcania ludzi do popełniania błędów i podejmowania kolejnych prób. Wierzymy w moc sztuki, która wzbogaca życie młodych ludzi we wszystkich jego aspektach. Wierzymy, że uczenie się jest procesem trwającym całe życie, który powinien być dostępny dla każdego. Uważamy, że werbalne i niewerbalne wyrażanie uczuć i myśli jest niezbędne do komunikacji, zrozumienia i akceptacji. Szanujemy przyrodę, ponieważ jest ona ostatecznym źródłem życia. Cenimy MERAKI (greckie „μεράκι”; w dosłownym tłumaczeniu na język polski oznacza „smak”, „smakować”) jako niezbędne dla zaangażowania ludzi, wkładania siebie w to, co robimy z miłością, duszą i kreatywnością.

4. Stichting Anatta Foundation (Holandia)

Psychologia pozytywna – podejście to zapoczątkowało nową dziedzinę psychologii w 1998 roku. Zaczęło ono stanowić odpowiedź na ograniczenia wynikające z wyłącznej koncentracji na problemach „tradycyjnej psychologii”. Jest to naukowe studium optymalnego funkcjonowania („flourishing”) oraz emocjonalnego, społecznego i psychologicznego dobrostanu. Kilka kluczowych pojęć i haseł, charakterystycznych dla psychologii pozytywnej to: budowanie ludzkiej siły, spełnianie życia normalnych ludzi, pielęgnowanie talentów i geniuszu.

Wartość przyrody w pracy socjalnej – możliwe metody i podejścia do wykorzystania przyrody w pracy z osobami o potrzebach socjoterapeutycznych są bardzo zróżnicowane, ale ich wspólną cechą jest to, że opierają się na założeniu, iż kontakt z przyrodą korzystnie wpływa na nasze samopoczucie. Można obserwować to na wielu poziomach:

1. Przyroda jako środowisko o niskim poziomie bodźców, np. cichy spacer. Środowisko naturalne oferuje doskonałe możliwości odpoczynku i odnalezienia siebie. Przebywanie na łonie natury pomaga wyciszyć umysł.
2. Przyroda jako lustro, np. drzewo może być bardzo dobrym symbolem tego, kim jesteś: jakie są twoje korzenie? Co grubość pnia może powiedzieć o tobie? Jak liście odnoszą się do sposobu, w jaki się komunikujesz?
3. Przyroda jako miejsce kreatywności i zabawy daje się wykorzystać jako sposób na łatwiejszą otwartość na nowe doświadczenia, poglądy i inicjatywy.
4. Przyroda jako miejsce świadomości ciała i aktywności. Przyroda może pomóc w zwiększeniu świadomości ciała i zmysłów oraz w byciu obecnym.

5. City Mine(d) (Wielka Brytania)

Experience Design stało się częścią grupy nowych dyscyplin, takich jak Design Thinking, które łączą wiele obszarów. Istnieją różne szkoły projektowania doświadczeń, a niektóre z nich patrzą na nie z bardzo komercyjnej perspektywy. My wolimy podążać za szkołą Susanne Buck i Pigalle Tavakkoli, która skupia się na transformacji odbiorców z bardziej holistycznej perspektywy. Projektowanie doświadczeń nie jest napędzane przez jedną dyscyplinę projektową, ale obejmuje wiele obszarów. Jest to sposób myślenia i podejście, które można zastosować w aktywizmie i edukacji, aby zwiększyć skuteczność organizowania i edukacji politycznej. Skupia się na potrzebach, odczuciach i kontekstach uczestniczek i uczestników, aby projektować doświadczenia, które są dla nich istotne, a przez to prawdziwie transformujące. Experience Design może nas wspierać w projektowaniu kampanii i procesów, które pozwalają ludziom: aktywnie się uczyć, dzięki czemu mogą zacząć wywierać pozytywny wpływ na swoje otoczenie i staną się agentami zmian; działać w solidarności ze sobą. Wpływ na pojedynczą osobę przekształca całe społeczności!

fot. Ewelina Banaszek

W tle zdjęcie ze szkolenia zorganizowanego w Grecji. Osoby tańczą na dworze w słoneczny dzień, tuż obok plaży i wody, otoczone są roślinnością.

MIĘDZYNARODOWY KURS SZKOLENIOWY EDUSOC – WENDO I MUZYKOTERAPIA podejście łączone

Podczas tego szkolenia Centrum Kultury ZAMEK w Poznaniu podzieli się z uczestniczkami swoim podejściem, które zostało opracowane w ramach projektu EDUSOC. Podejście to jest połączeniem metody WenDo (przeciwdziałanie przemocy wobec kobiet) oraz muzykoterapii Nordoff Robbins. Szkolenie poprowadzą Dominika Dopierała i Magda Szewciów.

Podczas warsztatów muzykoterapii uczestniczki włączą się we wspólne muzykowanie. Niezależnie od doświadczenia muzycznego, każda osoba zostanie zaproszona do gry w sposób, który najbardziej jej odpowiada. WenDo to warsztaty dla kobiet i dziewcząt w każdym wieku, niezależnie od poziomu sprawności fizycznej. WenDo to metoda, która uczy, jak przestać czuć się bezradną i bezbronną w każdej sytuacji: w miejscu publicznym, na ulicy, w pracy, w domu. Uczy również, jak reagować na przemoc. Wzmacnia pewność siebie i poczucie własnej wartości. Pomaga rozwiązywać konflikty, pokonywać stereotypy i lęki, poczucie winy i wstydu.

Z tych dwóch metod powstała kombinacja – stworzona przez kobiety dla kobiet.

Działania będą obejmowały:

1. Doświadczenia muzyczne z instrumentami – odkrywanie ich dźwięków w swobodnej improwizacji,

2. Ćwiczenia z krzykiem,

3. Ćwiczenia asertywności,

4. Wizualizacja relaksacyjna,

5. Praca z zajmowaniem i jasnym określaniem swojej przestrzeni fizycznej.