Centrum Kultury Zamek

By chcieć, móc i musieć czytać Tadeusza Różewicza nie potrzeba rocznic; wystarczy współczesność, tak poetycka, jak i polityczna, która najwyraźniej nie potrafi unieważnić jego niepokojów i szyderstw.

Jednak stulecie urodzin poety ożywia pytania, na które odpowiedzieć da się zaledwie cząstkowo, dlatego właśnie ciekawe – o bardzo złożony autobiografizm twórczości, o kenotyczne autokreacje autora „Duszyczki”, jego religijny maksymalizm, indywidualistyczny egalitaryzm, stosunek do idei autentyczności i doświadczeń napuszoności życia itd. Wydaje się, że takim powracającym problemem jego pisarstwa (i z jego – zwłaszcza najpóźniejszym – pisarstwem), jest dostrzegalny w nim pociąg do śmieszności. Różewicz nie tylko dostrzega w śmieszności istotną treść instytucji społecznych, nie tylko ośmiesza fasady i posągi, lecz i sam się w śmieszności pogrąża. Nie godząc się na ignorowanie ciemnych mocy, fundujących nasz świat, świat istniejący „jak gdyby nigdy nic”, chcąc pokazać rzeczywistość wiecznego rozpadu, pisarz skazany jest na rozkładanie również własnego etosu i stylu.

Czy wielkość nie boi się śmieszności dlatego, że jest na nią (wielkość na śmieszność) odporna, czy raczej dlatego, że nie wierzy, nie ufa samej sobie?

Czy uparte wykazywanie śmieszności nie jest odmianą postawy, którą Czesław Miłosz opisał w znanym wierszu, a polegającej na jednoczesnym byciu „łopatą i zranionym przez łopatę kretem”; zapętleniem, natręctwem, perseweracją, zamurowaniem w negatywności?

Czy wiersze celowo ośmieszone mają szansę być wierszami ważnymi jako gesty oporu wobec wzorców lirycznej urody, artystycznie wartościowymi, w planie etycznym dobrymi?

Czy śmieszność, która jak cień towarzyszy nowoczesności, od „Don Kichota” poczynając, pozostaje własnością nadal uchwytną na scenie kultury współczesnej?

Czy w Różewicza wierszach ośmieszających i ośmieszonych jest miejsce dla współczucia?

Pytań, które warto zadać twórczości, biografii, pojedynczym wierszom, a wreszcie czytaniu utworów Tadeusza Różewicza jest bardzo dużo. Spróbujmy je zadać, porozmawiać o nich, przekazać dalej. Spotkajmy się na seminarium podczas trzeciej odsłony Poznania Poetów.

PROGRAM SEMINARIUM

organizatorzy: Zakład Poetyki i Krytyki Literackiej IFP i Centrum Kultury ZAMEK

-----

Grafika: plakat 3. odsłony Festiwalu Poznań Poetów 2021 przedstawiający gest – kółko ze złożonych palców – kciuka i palca wskazującego – powszechnie znany jako „OK”.