Centrum Kultury Zamek

W książce autorka opisuje zjawisko wyodrębniania się w poezji jidysz kobiecej podmiotowości i wypracowywania różnych strategii jej ekspresji. Odwołuje się do tekstów najwcześniejszych (z XVI w.), kiedy poetki występowały w roli kaznodziejek, autorek modlitw i pieśni religijnych czy zecerek utrwalających na marginesie składanych przez siebie ksiąg swoje utwory. Sięga również do twórczości ludowej, będącej często wyrazem krytyki ustalonego porządku genderowego, a także do tekstów będących świadectwem XX-wiecznej rewolucji obyczajowej, radykalizacji postaw i przeobrażeń modelu kobiecości żydowskiej. Wywód historycznoliteracki łączy z interpretacją wybranych wierszy poetek znanych, między innymi Kadii Mołodowskiej, Debory Vogel, Celii Dropkin czy Anny Margolin, ale także tych mniej rozpoznawalnych, pomijanych czy zapomnianych, na przykład Broni Baum, Sory Rejzen, Chasi Kuperman.

Przedmiotem szczegółowych analiz jest to, w jaki sposób kobiety funkcjonowały w ramach wyznaczonych im przez system patriarchalny granic oraz wbrew nim, jak poszerzały przestrzeń swojej aktywności, przedefiniowując swoją rolę oraz pozycję i wytyczając własną drogę personalizacji.
Dla kobiet pisanie było przez wieki jedną z nielicznych form wejścia w przestrzeń publiczną, uczynienia swojego głosu słyszalnym. Z kwestią tą wiąże się ściśle tytuł książki nawiązujący do pojęcia kol isze (głosu kobiecego). Zasięg tego głosu ogranicza prawo ortodoksyjnego judaizmu, które mężczyźnie, modlącemu się czy studiującemu Torę, zabraniało słuchania głosu śpiewającej kobiety, ponieważ przypisywano mu silne oddziaływanie erotyczne. Pojęcie kol isze implikuje zarówno obecność, jak i tłumienie głosu kobiecego. To napięcie między słyszalnością a milczeniem można uznać za doskonałą metaforę rozwoju poezji kobiet w języku jidysz

dr hab. Joanna Lisek – literaturoznawczyni, tłumaczka, pracowniczka naukowa Katedry Judaistyki im. Tadeusza Taubego Uniwersytetu Wrocławskiego. Zajmuje się głównie poezją żydowską i kulturą jidysz, ze szczególnym uwzględnieniem twórczości kobiet. W 2005 roku wydała książkę "Jung Wilne – żydowska grupa artystyczna", w której, na tle historycznym i społecznym, przedstawiła historię żydowskiej formacji artystycznej Jung Wilne. W 2010 roku ukazał się zredagowany przez nią tom "Nieme dusze? Kobiety w kulturze jidysz", a w 2015 "Mykwa – rytuał i historia". W 2018 roku opublikowana została w wydawnictwie Pogranicze jej monografia "Kol isze – głos kobiet w poezji jidysz (od XVI w. do 1939 r.)". Z Karoliną Szymaniak i Bellą Szwarcman-Czarnotą przygotowała tom: "Moja dzika koza. Antologia poetek jidysz" (Austeria 2018). Poza twórczością poetek z jidysz na język polski tłumaczyła m.in. utwory Chaima Gradego, Abrahama Suckewera, Puy Rakowskiej, Jenty Serdackiej, Chavy Rosenfarb. Autorka jest inicjatorką oraz współrealizatorką projektu ochrony dziedzictwa kultury jidysz na Dolnym Śląsku. W latach 2013–2015 współpracowała z Fundacją Bente Kahan przy realizacji projektu „Jidysz far ale”, w ramach którego przygotowała merytorycznie wystawę „Babiniec – kobiety w kulturze jidysz”, prezentowaną we Wrocławiu, Krakowie, Oslo i Trondheim. Dwukrotnie była stypendystką YIVO (Institute for Jewish Research) w Nowym Jorku. Od 2017 roku jest główną wykonawczynią projektu „Kanon literatury wspomnieniowej Żydów polskich”, w którym redaguje serię Żydzi. Polska. Autobiografia, tłumaczy wspomnienia Puy Rakowskiej oraz opracowuje krytycznie pisma autobiograficzne Sary Szenirer.

Magdalena Koch – profesor w Instytucie Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, w którym kieruje Pracownią Genderowych i Transkulturowych Studiów Bałkanistycznych. Zajmuje się historią literatury serbskiej,  chorwackiej, bośniackiej XIX, XX i XXI wieku, badaniami genderowymi oraz serbskim esejem feministycznym, a także serbskim i chorwackim dramatem współczesnym oraz studiami sefardyjskimi na Bałkanach.  Autorka monografii: „Podróże w czasie i przestrzeni. Proza Isidory Sekulić” (2000) oraz „...kiedy dojrzejemy jako kultura...Twórczość pisarek serbskich na początku XX wieku (kanon - genre – gender)” (2007, serbskie, uzupełnione i poszerzone wydanie „…kada sazremo kao kultura… Stvaralaštvo srpskih spisateljica na početku 20. veka (kanon-žanr-rod)”, 2012), a także współautorka wydanej w Belgradzie książki „Milena Pavlović Barilli EX POST” (2009). Redaktorka tematyczna  anglojęzycznego wydania „Studia Judaica” (grudzień 2018) poświęconego  bałkańskim Żydówkom.

prowadzenie: Magdalena Koch
organizatorzy: CK ZAMEK, Fundacja Pogranicze