Centrum Kultury Zamek

Lekcje z prof. Piotrem Śliwińskim

1. Mickiewicz Świetlickiego – dialogi ponadczasowe
Mickiewicz pozostaje gospodarzem polskiej duszy, a Świetlicki w ciągu ostatniego trzydziestolecia wyrobił sobie pozycję mistrza współczesnej wrażliwości – szorstkiej, niechętnej deklarowaniu uczuć, przewrotnej i przekornej, lecz niewątpliwej. Czy tych twórców przedzielonych dwoma stuleciami coś łączy, czy jest między nimi jakieś podobieństwo istotniejsze niż sława, którą zyskali za życia? Okazuje się, że tak: Mickiewicz zaczynał wielką epokę poezji, a Świetlicki ją zamyka – wiedząc o tym. Czy dlatego autor „Zimnych krajów” tak często odwołuje się do autora „Liryków lozańskich”?

2. Wobec zła. Poeci polscy i ukraińscy o wojnie w Ukrainie
Wojna w Ukrainie, która wylała się falą wierszy pisanych w obu językach, reanimowała mitologię poezji jako mowy wyróżnionej i zobowiązanej etycznie. Wiersz znowu powinien „świadczyć”, dawać wyraz, solidaryzować się, szukać istoty rzeczy (ukrytej pod zgiełkiem metali), nazywać doświadczenie. Czy poezja potrafi sprostać temu wyzwaniu? Jaka jest jej odpowiedź na wybuch agresji, codzienność koszmaru, codzienność mimo wojny?

3. Czy wszystko jest poezją? Slam? Hip-hop? Wiersze z instagrama?
Czy wszystko jest poezją? Slam? Hip-hop? Wiersze z instagrama i fb? Wiadomo – publiczność na występach slamerskich jest liczniejsza niż na wieczorach uznanych poetek i poetów, a publikowanie i szukanie wierszy w internecie stało się „normalnym” sposobem uczestnictwa w życiu literackim. Pojawiły się książki poetyckie urodzone na facebooku, instapoezja zaś cieszy się niemałym powodzeniem. Czy to oznacza, że (nareszcie) każdy może poczuć się poetką/ poetą, a wartość zaprezentowanego tekstu mierzy się liczbą odsłon lub lajków? Rzecz warta uwagi.

Lekcje z prof. UAM Marcinem Jaworskim 

1.Polityka, pop, piękno – poezja Stanisława Barańczaka
Stanisław Barańczak opisywał rzeczywistość z uwagą i – jak sam pisał – z nieufnością. Buntował się przeciw opresyjnemu państwu i przeciwko uproszczeniom kultury masowej. Robił to na różne sposoby tak w PRL-u, jak na emigracji, w Stanach Zjednoczonych. Pokazywał, że i polityka, i kultura winny budować wspólnotę mądrze komunikujących się niepowtarzalnych osób, a poezja zawsze będzie tu odgrywać szczególną rolę.   

2. Nowe dykcje – „Ocalenie” Czesława Miłosza
Pisany w czasie II wojny światowej i opublikowany tuż po niej tom wierszy Miłosza jest jedną z najważniejszych książek XX wieku. Zawarte w nim dwa cykle: „Świat (poema naiwne)” oraz „Głosy biednych ludzi” na odmienne sposoby opowiadają o kryzysie cywilizacji (nie tylko wojennym) oraz o doświadczających go ludziach, którzy z różnym skutkiem szukają ratunku, nadziei – ocalenia. Miłosz mierzy się przy tym z nową formą literacką oraz z szeroką tradycją, stając się głównym prekursorem polskiej poezji współczesnej.

3. Poetka wobec kultury masowej – wiersze Wisławy Szymborskiej
Fenomen Wisławy Szymborskiej polega między innymi na tym, że jej poezja na równi cieszy się uznaniem międzynarodowej krytyki oraz popularnością wśród szerokiej publiczności. Jak zbudowane są jej subtelne i bardzo komunikatywne wiersze? Czy poetka romansowała z kulturą popularną? Jak kreowała swój publiczny, medialny wizerunek (zwłaszcza po otrzymaniu nagrody Nobla)? Na czym polega radość czytania Szymborskiej? – to tylko niektóre pytania, jakie można zadać podczas wspólnej lektury.


Lekcje z prof. IS PAN Joanną Roszak

1.Głośniej od bomb, czyli „jak czytać wiersze i zakochać się w poezji”? Sylvia Plath, Anne Sexton, Forugh Farrochzad, Halina Poświatowska, Robert Frost, Omar Chajjam

Niemiecki poeta Hans Magnus Enzensberger ukuł humorystyczne twierdzenie, dające źródło tzw. stałej Enzensbergera: w każdym kraju, niezależnie od jego wielkości, liczba osób zainteresowanych poezją jest taka sama i wynosi „1354”. Noblista Josif Brodski postulował z kolei, by tanie wydania wierszy sprzedawano w supermarketach. Właśnie w markecie bohaterka polskiego filmu „Głośniej od bomb” (z 2001 roku, w reżyserii Przemysława Wojcieszka) kupi za złotówkę tom z wierszami Haliny Poświatowskiej. Niebawem jej chłopak stawia ultimatum – on albo poezja („Albo ja, albo te pierdy”), tyle że ona już wybrała. Poezja staje się miarą czułości dla samej siebie i zachętą do stawiania oporu.

2. Wiersz jako początek nowego życia. Mary Oliver, Inger Christensen, Dylan Thomas, E.E. Cummings, Omar Chajjam, Cesare Pavese

W drugim sezonie serialu „Status związku” („State of the Union”) para spotyka się przed terapią małżeńską. Ellen pyta męża: „Powiedz, co pragniesz zrobić ze swoim cennym i jedynym życiem”. Gdy ten nie rozpoznaje cytatu z wiersza Mary Oliver, jest ona pewna, że powinni się rozstać. W filmie „Nyad” ten sam wers obchodzącą 60. urodziny Dianę Nyad motywuje do realizacji młodzieńczego marzenia – do pokonania wpław 177-kilometrowej trasy z Kuby na Florydę, do zdobycia „Everestu pływania”. Niektóre rekordy świata i życiowe zmiany mają więc źródło w poezji.

3. Estetyka remiksu. Wiersze w czasach Netflixa

Zinterpretujemy fragmenty filmów i seriali, sprawdzając, co w wierszu aktywuje ekran. Staną się one dla nas czynnikiem interpretacyjnym. Czy ruchomy obraz może stać się interesującym elementem pośredniczącym w wydobywaniu i oświetlaniu sensów wiersza? Tytuł lekcji odnosi się do jednej z najbardziej rozpoznawalnych platform streamingowych – zwiastuje interpretowanie poezji w kontekście kultury cyfrowej, dystrybucji przez nią poezji i reagowania na nią w ekranowym ekosystemie. Poezja, tradycyjnie kojarzona z jednorazowym, krótkim doświadczeniem czytania, zyskuje nowe życie jako epizod w narracji ekranowej, dopasowane do współczesnych praktyk odbioru.