WSZYSCY JESTEŚMY MIGRANTAMI. Listy polskich emigrantów z Ameryki z końca XIX w.

TypeVisual Arts
PlaceSala Wystaw
Hour g. 9 - 21
Date from 24.09.2016
to 27.11.2016
Price 6 zł n, 4 zł u

Szacuje się, że od połowy XIX wieku do wybuchu I wojny światowej z terenów podzielonej zaborami Polski wyemigrowało do Stanów Zjednoczonych 2,5 miliona ludzi, a do Brazylii ponad 100 tysięcy. Na początku XX wieku Chicago było – obok Warszawy i Łodzi – największym „polskim” miastem. Potomkowie emigrantów z tego okresu – w liczbie blisko 10 milionów – stanowią dziś najliczniejszą grupę Amerykanów słowiańskiego pochodzenia w USA. Polacy byli jednymi z pierwszych mieszkańców Europy Środkowo-Wschodniej, którzy emigrowali do obu Ameryk, zapisując tym samym ważną kartę w historii migracji.

Projekt „Wszyscy jesteśmy migrantami” – którego głównym wydarzeniem jest wystawa listów słanych przez polskich emigrantów ze Stanów Zjednoczonych i Brazylii pod koniec XIX wieku – jest opowieścią o nas jako o migrantach, próbą przypomnienia sobie naszej własnej historii migracyjnej. Nie politycznych emigracji elit, które chętnie pamiętamy, ale masowych, zamorskich wyjazdów zwykłych ludzi „za chlebem”.

To jednocześnie opowieść o uniwersalności doświadczenia migracyjnego. Choć od napisania listów minęło 125 lat, wiele pragnień, przeżyć i odczuć w nich wyrażonych jest dziś udziałem zarówno osób uciekających do Europy przed przemocą i biedą, jak i emigrantów z Polski żyjących w krajach Europy Zachodniej. Złożone powody wyjazdów, wyboista droga do ziemi obiecanej, zepchnięcie do podrzędnego sektora rynku pracy, ale nierzadko też duma z osiągniętego awansu ekonomicznego, utrzymywanie bliskości na odległość i próby prowadzenia dwóch domów jednocześnie, przywiązanie do rzeczy i szukanie wsparcia wśród „swoich” to wątki, które składają się na doświadczenie bycia migrantem, niezależne od czasu i miejsca.

Listy, „pisane” często przez niepiśmiennych chłopów, nigdy nie dotarły do adresatów – żon, dzieci, rodziców. Zostały zatrzymane przez carską cenzurę. Zapomniane przeleżały 50 lat, nim odnalazł je przez przypadek historyk, Witold Kula, i poddał pracom archiwizacyjnym w ramach tajnych kompletów. Listy spłonęły w Powstaniu Warszawskim, ocalało 367 sztuk, nad którymi akurat pracowali studenci, oraz blisko 700 w opracowaniach.

Wystawa, poza oryginałami listów, prezentuje ich fragmenty osnute wokół ośmiu wątków tematycznych składających się na opowieść o tym, jak to jest być migrantem. Będą jej towarzyszyć spotkania poświęcone zarówno historii tamtych emigracji, jak i współczesności potomków emigrantów i imigrantów, oraz program edukacyjny, w ramach którego będzie można wziąć udział w kursie poszukiwania własnych korzeni oraz dowiedzieć się o historii imigracyjnej Poznania i Wielkopolski.

Kuratorka, dr Natalia Bloch

Wystawa dofinansowana ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Partnerzy: Archiwum Państwowe w Warszawie, Muzeum Etnograficzne w Toruniu, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM, Centrum Badań Migracyjnych UAM.

WSZYSCY JESTEŚMY MIGRANTAMI ‒ WYDARZENIA TOWARZYSZĄCE:

PROGRAM EDUKACYJNY:

Różnorodna Wielkopolska

20.10., g. 18.30 Hol Balkonowy / wstęp wolny
prowadzenie: Witold Przewoźny ‒ etnolog, kustosz Muzeum Etnograficznego w Poznaniu

Wielkopolska przez wieki była zamieszkiwana przez wiele grup narodowych i etnicznych, których obecność odcisnęła się na kartach historii Polski. Czy nasi dawni sąsiedzi faktycznie zostali zapomniani?

Różnorodny Poznań – dziedzictwo kulturowe

24.11., g. 18.30 Hol Balkonowy / wstęp wolny
prowadzenie: Anita Napierała z Instytutu Historii UAM

Poznań przez większość XIX wieku był twierdzą, ale nie miastem zamkniętym. Poza Polakami zamieszkiwali je również Żydzi, Grecy, Bambrzy, Ormianie, Niemcy, a także inne grupy etniczne.

Poszukiwanie korzeni – kurs

5, 12, 19, 26.10., g. 18 Sala Prób / bilety: 40 zł (obowiązuje jedna opłata za cały kurs), liczba miejsc ograniczona

Podczas zamkniętego cyklu uczestnicy zapoznają się z podstawowymi technikami i metodami poszukiwania swoich korzeni. Kurs prowadzony będzie przez specjalistów, zajmujących się badaniami genealogicznymi.

Świat migracji – lekcje zamawiane dla uczniów gimnazjów i liceów

23.09.-4.11. oraz 14-27.11., wtorek-piątek, g. 8-11 (ok. 60 min) / 30 zł od grupy + bilety na wystawę (6zł/4zł). Opiekunowie grupy zwolnieni są z opłat (do maksymalnie 3 opiekunów)

Obowiązują zapisy: b.wisniewski@ckzamek.pl lub telefonicznie: 61 64 65 288

Czy migracje sprzed stu lat różnią się od dzisiejszych? Czy polscy chłopi wyjeżdżający pod koniec XIX wieku do Ameryk byli migrantami politycznymi czy ekonomicznymi? O rodzajach, przyczynach i skutkach migracji, o formach integracji społecznej i najczęściej popełnianych błędach w trakcie procesów asymilacyjnych opowie Bartosz Wiśniewski, antropolog, pracownik Centrum Kultury ZAMEK.

SPOTKANIA TOWARZYSZĄCE:

•    Spotkanie z prof. Marcinem Kulą
23.09., g. 19 Hol Balkonowy / wstęp wolny
Po wernisażu wystawy (23.09., g. 18 Sala Wystaw) prof. Marcin Kula opowie o niezwykłej historii odnalezienia przez swojego ojca, Witolda Kulę, nigdy niedostarczonych listów słanych do kraju pod koniec XIX wieku przez polskich emigrantów z Ameryk. Co z tych listów możemy wyczytać?

•    Spotkanie z Małgorzatą Szejnert
12.10., g. 19 Sala Wielka / wstęp wolny
Spotkanie w ramach Festiwalu Fabuły z reportażystką, autorką m.in. książki „Wyspa Klucz” o Ellis Island – największym obozie przejściowym dla imigrantów w historii Stanów Zjednoczonych.

•    Spotkanie z prof. Dorotą Praszałowicz
4.11., g. 18.30 Sala Kinowa / wstęp wolny
Ilustrowana fragmentami filmu dokumentalnego „Czwarta Dzielnica” (reż. Adrian Prawica) opowieść o polskich imigrantach w Stanach Zjednoczonych na przełomie XIX i XX wieku. Kto wyjeżdżał, skąd, dokąd i dlaczego opowie prof. Dorota Praszałowicz z Instytutu Amerykanistyki i Studiów Polonijnych Uniwersytetu Jagiellońskiego – ośrodka naukowego badającego Polonię w Amerykach.

•    Spotkanie z dr Elżbietą M. Goździak i dr hab. Karoliną Bielenin-Lenczowską
16.11., g. 18.30 Hol Balkonowy / wstęp wolny
Polak, Amerykanin, Brazylijczyk… O tym, kim są i jak żyją potomkowie polskich imigrantów opowiedzą: Elżbieta M. Goździak, światowej sławy badaczka migracji, mieszkająca od 35 lat w USA oraz Karolina Bielenin-Lenczowska, która w Brazylii prowadzi badania etnograficzne wśród potomków imigrantów z końca XIX wieku.

•    Spotkanie z uczestnikami etnograficznego projektu badawczego „(Od)zyskiwanie pamięci migracyjnej”
23.11., g. 18.30 Hol Balkonowy / wstęp wolny
Spóźnieni o 125 lat listonosze wyruszyli do wiosek, z których pochodzili emigranci, aby odnaleźć potomków adresatów niedostarczonych listów. Czy podzielonym rodzinom udało się połączyć?

OPROWADZANIA KURATORSKIE Z DR NATALIĄ BLOCH:
23.10. g. 13.15 (liczba miejsc ograniczona, obowiązują bezpłatne wejściówki)
26.11. g. 17 (z biletem wstępu na wystawę i bezpłatną wejściówką)

OPROWADZANIE W RAMACH DNIA SOLIDARNOŚCI Z UCHODŹCAMI
15.10. g. 17 (liczba miejsc ograniczona, obowiązują wejściówki dostępne w kasie od 8.10.)

wystawa czynna: od wtorku do niedzieli w g. 12 - 20

kuratorka: dr Natalia Bloch
aranżacja wystawy: Wojciech Luchowski

ZAMEK Culture Centre