Centrum Kultury Zamek

Moderacja: Andrzej W. Nowak

Spotkanie transmitowane także na Facebooku CK ZAMEK i Zamek Czyta

Róża Luksemburg jest po Marii Skłodowskiej-Curie najbardziej znaną na świecie Polką. Ikoną pacyfizmu, internacjonalizmu i demokratycznego socjalizmu. W Polsce niemal każdy kojarzy jej nazwisko, ale niewielu wie, kim była naprawdę. Jej biografia była traktowana instrumentalnie i zakłamywana. Trzeba ją więc opowiedzieć na nowo.

Ostatnie lata XIX wieku. Po studiach w Zurychu Róża przeprowadza się do Berlina, gdzie bije serce ówczesnej socjaldemokracji. Jest młodą kobietą, Żydówką i osobą z niepełnosprawnością. Ale już kilka lat później stanie się jedną z głównych postaci największej na świecie partii socjalistycznej. Wszechstronnie wykształcona i uzdolniona retorycznie, nie obawia się krytykować tych, którzy wygodnie rozparli się w fotelach działaczy partyjnych i związkowych i nie dążą do rewolucyjnej zmiany.

Z burzliwej biografii Róży wyłania się portret osoby „myślącej w poprzek”, która nie pasowała ani do tradycyjnej żydowskiej rodziny, ani do ról społecznych wyznaczanych ówcześnie kobietom, ani do sztywnych ram ideologii. Która przekraczała wszelkie bariery w dążeniu do emancypacji, i dążyła do zniesienia tych barier dla innych. Cała jej działalność wynikała z głęboko zakorzenionego poczucia sprawiedliwości, z wyczulenia na wszelkie formy opresji, dyskryminacji, wyzysku, na cudze cierpienie – nie tylko ludzkie, ale i zwierzęce. Jej otwartość sięgała szerzej, znajdując odzwierciedlenie we wrażliwości na sztukę i przyrodę oraz długoletnich, zażyłych relacjach z przyjaciółmi, ukochanymi i współpracownikami, ważnymi bohaterami tej historii.

W życiu Róży jest wszystko, czego można oczekiwać od porywającej opowieści: szlachetne pobudki i czarne charaktery, konflikt i wspólna sprawa, wielka historia, miłość i śmierć – i tajemnica. (opis wydawcy)

„Najbardziej bezwzględna energia rewolucyjna i jak najbardziej wielkoduszne człowieczeństwo – to jedynie jest prawdziwy duch socjalizmu. Trzeba przewrócić świat cały, ale każda łza, która popłynęła, chociaż mogła być otarta, jest oskarżeniem. A człowiek, który spiesząc do tego ważnego dzieła, rozdeptuje w brutalnej nieuwadze biednego robaka – popełnia przestępstwo”. Cytat ten w pełni wyraża namiętności, napięcia, energię, jaką niosła ze sobą zarówno myśl jak i działania Róży Luksemburg. Nie pasowała do prostych szablonów, dla socjaldemokracji zbyt komunistyczna i rewolucyjna, z kolei z Leninem i radzieckimi komunistami pozostawała z intensywnym sporze. To ostatnie nie przeszkodziło, aby dla dzisiejszych antykomunistów nie stała się symbolem PRL. Idealistka, która chciała, aby z okowów imperiów wprost „przeskoczyć” do komunizmu, gdyż państwa narodowe były dla niej symbolami przemocy i wojen. Oskarżana o antypolonizm podczas gdy pierwszy wyrok dostała za popieranie prawa polskich dzieci do mówienia i uczenia się we własnym języku.
Na poznańskich Jeżycach wisi tablica upamiętniająca jej krótki pobyt w naszym mieście, Spotkanie z Weroniką Kostyrko autorką biografii Róży Luksemburg to okazja, aby stała się ta tablica dla nas czymś więcej niż mijanym w pędzie kawałkiem metalu na ścianie kamienicy.

WERONIKA KOSTYRKO (ur. 1962) – dziennikarka i pisarka. Studiowała germanistykę, niderlandystykę oraz historię sztuki na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1991 roku związana z „Gazetą Wyborczą”, dla której przez dwadzieścia lat pracowała jako redaktorka, reporterka sejmowa, korespondentka w Berlinie i redaktorka naczelna „Wysokich Obcasów”. W latach 2012–2016 kierowała portalem Culture.pl tworzonym przez Instytut Adama Mickiewicza. W 2019 roku ukazała się jej pierwsza książka „Tancerka i Zagłada. Historia Poli Nireńskiej”, za którą otrzymała nominację do Nagrody Literackiej „Nike”.

ANDRZEJ W. NOWAK – dr hab., prof. Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, gdzie pracuje na  Wydziale Filozofii. Zainteresowany społecznym i politycznym wymiarem technonauki. Ważną częścią jego zainteresowań są badania kontrowersji naukowo-społecznych i procesów wytwarzania lęków, wątpliwości i ignorancji. Próbuje łączyć ontologiczną wrażliwość posthumanizmu z prometejską obietnicą nowoczesności i Oświecenia. Popularyzator na gruncie polskim teorii nowoczesnego systemu-świata Immanuela Wallersteina, szczególnie zainteresowany studiami nad półperyferyjnością.  Autor książek „Wyobraźnia ontologiczna. Filozoficzna (re)konstrukcja fronetycznych nauk społecznych” i „Podmiot, system, nowoczesność”  oraz współautor książek: „Czyje lęki? Czyja nauka? Struktury wiedzy wobec kontrowersji naukowo–społecznych” (wraz z K. Abriszewskim i M. Wróblewskim) i „Polish Science and Technology Studies in the New Millennium” (2022, wraz z K. Abriszewskim and A. Derrą), autor kilkudziesięciu artykułów naukowych, aktywny uczestnik życia naukowego i publicznego, okazjonalnie publicysta, obecny także w blogosferze.

-------------------------------------------------------

#opisujemy

Różowe tło z napisem Zamek Czyta. Na nim okładka książki Weroniki Kostyrko pod tytułem „Róża  Luksemburg. Domem moim jest cały świat". Dominują kolory: granatowy i czerwony.  Górna część okładki zawiera nazwisko autorki i tytuł publikacji. W dolnej części okładki znajduje się portret bohaterki książki.