Centrum Kultury Zamek

„WRÓCIĆ DO DOMU, KTÓREGO NIE MA. O PARADOKSACH CZASOWYCH I PRZESTRZENNYCH W POWROCIE Z GWIAZD STANISŁAWA LEMA”

Wykład Agnieszki Gajewskiej

Wykład transmitowany także na Facebooku CK ZAMEK i Zamek Czyta.  

W wykładzie proponuję lekturę „Powrotu z gwiazd” Stanisława Lema, która odrzuca sztafaż science fiction i traktuję tę powieść jako reprezentatywną dla nurtu prozy związanej z małym realizmem. Istotny problem stanowi w niej rozrachunek z przeszłością oraz zagadnienie emigracji. W tle powieści pojawia się egalitarne społeczeństwo, poddane betryzacji, w którym przemocą zwalczono przemoc, a główny protagonista Bregg, choć pochodzi „nie z tego świata”, postanawia skupić się na codzienności i stopniowo godzi się na przeciętność oraz nieheroiczny tryb życia. To niezwykle interesująca powieść, jeśli prześledzić ją pod kątem wątku emigracyjnego. Protagonista „Powrotu z gwiazd” w finale powieści postanawia nie podejmować trudu kolejnej wyprawy w przestrzeń kosmiczną, co dobrze oddaje atmosferę napięcia w Polsce tamtego okresu, kiedy przyjaciele Lema decydowali się na stałe opuścić Polskę. Jeśli „Powrót z gwiazd” czytać jako powieść o małej stabilizacji, to przedstawiona w niej spokojna i beztroska egzystencja stale nawiedzana jest przez koszmar Zagłady.

AGNIESZKA GAJEWSKA – pracuje w Instytucie Filologii Polskiej UAM w Poznaniu, jest profesorką literaturoznawstwa, autorką książek „Stanisław Lem. Wypędzony z Wysokiego Zamku. Biografia” (2021), „Zagłada i gwiazdy. Przeszłość w prozie Stanisława Lema” (2016) oraz „Hasło: feminizm” (2008). Redaktorka naukowa antologii przekładów „Teorie wywrotowe” oraz współredaktorka (razem z Maciejem Michalskim) „Kultur dziewictwa” (2020). Kieruje Interdyscyplinarnym Centrum Badań Płci Kulturowej i Tożsamości UAM.