Centrum Kultury Zamek

Program towarzyszący realizowany w trakcie wystawy „Antoni Gaudí” opiera się o cztery moduły tematyczne. W każdym z nich chcemy zwrócić uwagę na inny aspekt twórczości tego artysty, umożliwiając tym samym szerokiej widowni pogłębiony kontakt z jego dziełami.

Bloki te oparte są o eksperckie i popularnonaukowe wykłady towarzyszące wystawie. Poza tradycyjnymi spotkaniami proponujemy możliwość uczestnictwa w warsztatach oraz zwiedzaniach.

Program towarzyszący przybliża przede wszystkim ideę wystawy i unikatowość sztuki Gaudíego. Wychodzimy poza opisy wystawy i osadzamy ją w szerszym kontekście kultury, sztuki i architektury europejskiej. Pochylamy się nad kontekstami prac Gaudíego, nad pytaniami i wątpliwościami, jakie mogą się pojawiać. Badamy fenomen Barcelony: miasta, w którym działał Gaudí oraz historyczne źródła jego inspiracji. A w końcu przyglądamy się współczesnej spuściźnie artysty oraz temu, czego dziś możemy się od niego nauczyć.

Moduły:

1/ W jakim świecie tworzył Gaudí? / 5.03.–7.04.

Pierwszy wątek programu jest poświęcony przede wszystkim kontekstowi twórczości Gaudíego. By spojrzeć na twórczość jednego z największych architektów XX wieku, należy spojrzeć również na innych projektantów oraz ich koncepcje na urbanistyczny rozwój miasta, ale też na Katalonię i konflikty kulturowe, jakie miały miejsce w tym regionie. Stanowić to będzie dla nas punkt wyjścia do rozmowy o ponadczasowości Gaudíego jako twórcy.

2/ Architektura i urbanistyka / 8.04.–28.04.

Zasadniczy wątek architektoniczny wystawy rozszerzymy o kilka aspektów. Podczas pierwszego ze spotkań tego modułu poznamy bliżej Gaudíego jako projektanta form użytkowych. Drugie spotkanie przybliży postać architekta Stanisława Niemczyka, nazywanego „polskim Gaudím” i pomoże zagłębić się w temat poszukiwania sacrum w architekturze. Wystawa towarzysząca w Holu Wielkim, pt. „Projekt Zamek”, prezentująca rysunki projektowe gmachu, w którym mieści się CK ZAMEK, będzie z kolei lokalnym odwołaniem do pokazywanych na głównej wystawie obiektów związanych z Gaudím.

3/ Organiczne inspiracje / 29.04.–8.06.

Ten moduł ma na celu ukazanie podobieństw pomiędzy tworami natury a pomysłami architektów. Będziemy mówić między innymi o pajęczych sieciach, gniazdach termitów, muszlach ślimaków i wyroślach. Świat organicznej inspiracji przybliży także wystawa towarzysząca w Holu Wielkim Zamku – „Istota piękna” (30.04.-3.07.). Pozwoli ona zobaczyć powiązania między sztuką a naturą, jednocześnie przybliżając bogactwo form i barw przyrody.

4/ Barcelona: miasto – mit / 9.06.–3.07.

Ostatni moduł dotyczy Katalonii, Barcelony oraz, ogólniej, przestrzeni miejskiej traktowanej jako obiekt turystyczny. Moment, w którym budynki i całe krajobrazy miejskie przestają być przestrzenią użytkowaną głównie przez mieszkańców, a stają się przestrzenią turystyczną, jest ogromnym wyzwaniem dla współczesnych miast. Mówi się o Barcelonie jako o mieście-micie, ale też jako o ofierze własnego sukcesu. W tym module korzystamy z letniej pory, wychodząc w zielone przestrzenie miejskie i przyglądając się im z perspektywy Gaudíego –projektanta parków. Poruszymy też wątek współczesnych napięć na linii Katalonia – Hiszpania.

By nadać zarówno wystawie Antoniego Gaudíego kontrapunkt, jak i szerszy kontekst,
w trakcie jej trwania pokazujemy kolejno dwie otwarte ekspozycje w ogólnodostępnej przestrzeni Holu Wielkiego Zamku.

„Projekt Zamek”
23.02.-27.04. Hol Wielki / wstęp wolny

Koncepcja budowy poznańskiej rezydencji cesarza Wilhelma II urzeczywistniła się w 1910 roku. Od czasów cesarskich neoromański zamek wielokrotnie zmieniał gospodarzy i przez dziesięciolecia napełniany był nowymi funkcjami, przekształcany konstrukcyjnie, formalnie
i symbolicznie, zarówno w rzeczywistości, jak i w wyobraźni. Zapisem tych zmian są rysunki
i modele architektoniczne. Dawne i całkowicie aktualne. Szkice koncepcyjne, rysunki budowlane i wykonawcze, inwentaryzacje, schematy funkcjonalne, wizualizacje. Malowane akwarelą, rysowane piórkiem, kreślone na kalce, budowane z gipsu, renderowane
w programach 3D. Pokazany na wystawie wybór projektów to okazja do przyjrzenia się warsztatowi pracy pokoleń architektów oraz zrozumienia czego od zamku oczekiwano dawniej, a czego oczekujemy dzisiaj.

Kuratorka: Maria Fenrych

Aranżacja: Maria Fenrych, Wojciech Luchowski

Konsultacja merytoryczna: Janusz Pazder, Maciej Szymaniak

Grafika: Ewa Hejnowicz

„Istota piękna”
30.04.–3.07. Hol Wielki / wstęp wolny

Wystawa ma na celu przedstawienie powiązań świata przyrody ze sztuką. Prezentowane zdjęcia owadów, zarówno z Polski, jak i świata, pozwalają w pełni docenić niezwykłe twory natury. Barwy, formy i kształty obecne w przyrodzie stawały się źródłem inspiracji dla artystów i architektów. Do wystawy podejść można dwojako. Jednym aspektem jest estetyczna przyjemność płynąca z podziwiania efektownych fotografii. Lektura rozbudowanych opisów pozwoli natomiast poszerzyć wiedzę o prezentowanych pięknych istotach oraz o kontekstach artystycznych, w których mogą występować. Te interdyscyplinarne teksty przygotowali wspólnie biolog i historyczka sztuki.

Kuratorka: Agata Miatkowska-Gołdyn

Fotografie: Bogusław Daraż

Koncepcja, teksty i opieka merytoryczna: dr hab., prof. UAM Rafał Bernard (wątki przyrodnicze), dr Agata Miatkowska-Gołdyn i dr Dorota Żaglewska (wątki artystyczne)

Na warsztaty ceramiczne zapraszamy zarówno dzieci, młodzież, jak i dorosłych. Warsztaty te mają charakter plastyczny i praktyczny, a w ich trakcie uczestnicy samodzielnie zrealizują wybrane obiekty ceramiczne. Gaudí znany był również z niezwykle pięknych i estetycznych form znanych jako trencadís. Praca tego typu wymaga czasu i umiejętności, dlatego warsztaty będą realizowane dla ograniczonej publiczności, która swoje obiekty wykona podczas dwóch (w przypadku dzieci) lub trzech (dla dorosłych) spotkań, stanowiących całość kilkugodzinnych warsztatów.

Prowadząca: Dorota Piekarczyk

„Jaszczury Gaudíego” – warsztaty dla dzieci 7-11 lat
12.03. (spotkanie 1), 19.03. (spotkanie 2)
g. 15-17.30 Pracownia Ceramiki i Rzeźby, sala 21 / bilety: 35 zł

W ramach warsztatów odwiedzimy wystawę, by przyjrzeć się pracom Gaudíego, zrobić szkice i rysunki. Następnie ulepimy słynne figury jaszczurów, by na kolejnych zajęciach pokryć je kolorowymi glazurami. Prace dzieci wyschną i będą wypalane w piecu ceramicznym. Na drugim spotkaniu wykonamy projekty kolorystyczne figur. Pokryjemy jaszczury kolorowymi glazurami. Prace będą ponownie wypalane i rozdane uczestnikom.

„Kompozycja kaflarska” – warsztaty dla dzieci 12-15 lat
2.04. (spotkanie 1), 9.04. (spotkanie 2)
g. 16-18.30 Pracownia Ceramiki i Rzeźby, sala 21 / bilety: 35 zł
W ramach warsztatów odwiedzimy wystawę, by przyjrzeć się pracom Gaudíego, zrobić szkice i rysunki. Zaprojektujemy ozdobny kafel inspirowany kaflami Gaudíego, następnie ulepimy go z gliny. Prace wyschną i będą wypalane w piecu ceramicznym. Na drugim spotkaniu wykonamy projekty kolorystyczne kafli. Pokryjemy je kolorowymi glazurami. Prace będą ponownie wypalane i rozdane uczestnikom.

„Mozaika Gaudíego” – warsztaty dla osób 16+
7.05. (spotkanie 1), 14.05. (spotkanie 2), 21.05. (spotkanie 3)
g. 16-19.30 Pracownia Ceramiki i Rzeźby, sala 21 / bilety: 35 zł
4.06. (spotkanie 1), 11.06. (spotkanie 2), 18.06. (spotkanie 3)
g. 16-19.30 Pracownia Ceramiki i Rzeźby, sala 21 / bilety: 35 zł

W ramach warsztatów odwiedzimy wystawę, by przyjrzeć się pracom Gaudíego. Zaprojektujemy wzór mozaiki. Ulepimy z gliny kafelki potrzebne do złożenia mozaiki. Prace wyschną i będą wypalane w piecu ceramicznym. Przygotujemy rozwiązanie kolorystyczne projektu. Elementy mozaiki pokryjemy kolorowymi szkliwami. Następnie prace będą wypalane w piecu ceramicznym. Zmontujemy mozaikę na specjalnie przygotowanym podkładzie stolarskim. Położymy fugę i wykończymy mozaikowy obraz.

Maciej Szymaniak: „Architektura i urbanistyka Barcelony: w jakim kontekście tworzył Gaudí?”
17.03, g. 18.30, Hol Balkonowy / bezpłatne wejściówki
Barcelona przełomu wieków XIX i XX to dynamicznie zmieniający się i powiększający organizm miejski, projektowany, przebudowywany i dekorowany przez największych architektów i artystów epoki. Aby lepiej zrozumieć twórczość Gaudíego, przyjrzymy się ramom urbanistycznym, w jakich tworzył, z planem przebudowy miasta Ildefonsa Cerda’y na czele. Dzieło Gaudíego osadzimy też w kontekście działań współczesnych mu twórców, takich jak Josep Puig i Cadafalch czy Lluís Domènech i Montaner. Przyjrzymy się, w jak różny sposób czerpali oni z tych samych wpływów ideowych i stylistycznych, tworząc własne odmiany tego, co nazywamy secesją, neogotykiem czy modernizmem.

Prof. Alfons Gregori: „Katalonia w czasach Gaudíego: modernizacja, kryzys hiszpańskości i konflikty społeczne”
24.03, g. 18.30, Hol Balkonowy / bezpłatne wejściówki
W wykładzie przedstawiona zostanie sytuacja polityczna, społeczna i kulturowa w Katalonii od drugiej połowy XIX wieku aż po lata 20. kolejnego stulecia, czyli w okresie, w którym żył
i tworzył Antoni Gaudí. Przedmiotem omówienia staną się: projekt modernizacji podjętej przez katalońską burżuazję, kryzys hiszpańskości jako patriotyczna cecha legitymizująca integrację obszarów o różnych kulturach i językach oraz najistotniejsze konflikty przejawiające się w różnych dziedzinach życia społecznego w Katalonii i Hiszpanii. Zasadniczym celem wykładu jest ukazanie ścisłych związków łączących dzieło słynnego architekta z wydarzeniami, jakie rozegrały się w jego czasach.

Dr Witold Burkiewicz: „Architektoniczne dzieła Gaudíego – ponadczasowe piękno”
31.03, g. 18.30, Hol Balkonowy / bezpłatne wejściówki
Bohaterami spotkania będą trzy najbardziej wybitne realizacje Antonio Gaudíego y Cornet zrealizowane na obszarze barcelońskiego Ensanche w kontekście założeń Planu Cerdá z roku 1859: Casa Calvet, Casa Batllo y La Pedrera (Casa Mila). Są to przykłady inspirowanego Naturą piękna, zarazem racjonalnego, jak i ponadczasowego.

Prof. Barbara Łuczak: „Trzy zbliżenia na literaturę katalońską”
7.04, g. 18.30, Hol Balkonowy / bezpłatne wejściówki
Podczas wykładu przedstawimy ogólną panoramę dziejów literatury katalońskiej oraz zastanowimy się nad specyficznymi cechami jej rozwoju. Przywołamy trzy momenty szczególnie istotne dla historii tej literatury: średniowiecze będące czasem spektakularnego rozkwitu, okres modernizmu przypadający na przełom wieków XIX i XX, czyli epokę, w której żył i tworzył Antoni Gaudí, oraz drugą połowę ubiegłego stulecia. Omówienie tej tematyki stanie się również okazją do przedstawienia wybranych przekładów literatury katalońskiej na język polski.

Maciej Szymaniak: „Antoni Gaudí – projektant form użytkowych”
21.04, g. 18.30, Hol Balkonowy / bezpłatne wejściówki
Gaudí – architekt to jeden z najbardziej rozpoznawalnych artystów europejskich przełomu XIX i XX wieku. A Gaudí – projektant, designer? Czy w tej dziedzinie był oryginalnym wizjonerem czy też doskonale wpisywał się w europejskie trendy swojej epoki? Podczas wykładu przyglądać będziemy się formom użytkowym zaprojektowanym przez Gaudíego
i naniesiemy je na siatkę podobnych zjawisk w na naszym kontynencie.

Spotkanie wokół filmu „Niemczyk – ostatni buntownik architektury”
28.04, g. 18.30, Sala Kinowa / bezpłatne wejściówki
Film „Niemczyk – ostatni buntownik architektury” poświęcony jest Stanisławowi Niemczykowi, twórcy niezwykłych kościołów, architektowi zwanemu „polskim Gaudím”. Seansowi w Kinie Pałacowym towarzyszyć będzie spotkanie z przedstawicielami projektu „Architektura VII dnia”. To wyjątkowe wydawnictwo jest kompleksowym kompendium wiedzy i analiz na temat architektury polskich kościołów budowanych po 1945 roku.
W oficjalnie niesprzyjającym systemie politycznym zbudowano ponad 3700 obiektów sakralnych, często bardzo odważnych stylistycznie, a skala i forma zjawiska jest światowym ewenementem.

Dr hab., prof. UAM Rafał Bernard: „Czytanie piękna – ważki i ich owadzi krewni”
7.05, g. 11, Sala Audiowizualna / bezpłatne wejściówki
Piękno przyrody zawsze pociągało człowieka, zapewniając najwyższe doznania i inspirując twórczość. Zapraszamy na wyprawę w świat istot pięknych – ważek i ich owadzich krewnych. W świat barw i form, które są piękne same w sobie, ale także przez to, czemu służą. Ta urokliwa, sensowna całość jest istotą ich piękna.

Agata Miatkowska-Gołdyn: „Natura (w) Zamku” – spacer
14.05, g. 16, Hol Balkonowy / bezpłatne wejściówki

Spacer w przestrzeniach Zamku pozwala odkryć w kamiennych i drewnianych wnętrzach wątki żyjącej natury. Owady, rośliny, zwierzęta w formie realistycznej lub symbolicznej to odwołania do świata pól, lasów i łąk. Dlaczego znalazły się w Zamku i dlaczego przybrały właśnie takie formy? Oprowadza zamkowa przewodniczka.

Dr hab. Bartłomiej Gołdyn: „Świat muszli i ich mieszkańców”
14.05, g. 17, Hol Balkonowy / bezpłatne wejściówki
Mięczaki i ich muszle od zawsze inspirują ludzką wyobraźnię. Wykład odpowie m.in na pytania: na ile „architektoniczne” wynalazki mięczaków porównywalne są do tego, co zobaczyć możemy w naszych budowlach? Jak duże jest bogactwo dostosowań w morfologii muszli u mięczaków występujących w różnych środowiskach i jaki ewolucyjny sens za nimi stoi?

Dr Jacek Wendzonka: „Architektura na sześciu nogach”
14.05, g. 17, Hol Balkonowy / bezpłatne wejściówki
Społeczeństwa owadów powstały w wyniku ewolucji kilkukrotnie i niezależnie. Każda z grup owadów społecznych ma inne patenty na tworzenie różnego rodzaju konstrukcji i budowli. Służą do zapewnienia bezpieczeństwa, ochrony zapasów czy poprawy warunków życia. Od prostych korytarzy i komór w ziemi, przez duże mrowiska i gniazda szerszeni po wentylowane termitiery wysokości domów. Historia użycia wosku, papieru i organicznego cementu.

Agata Miatkowska-Gołdyn: „Natura (w) Zamku” – spacer
21.05, g. 16, Hol Balkonowy / bezpłatne wejściówki
Spacer w przestrzeniach Zamku pozwala odkryć w kamiennych i drewnianych wnętrzach wątki żyjącej natury. Owady, rośliny, zwierzęta w formie realistycznej lub symbolicznej to odwołania do świata pól, lasów i łąk. Dlaczego znalazły się w Zamku i dlaczego przybrały właśnie takie formy? Oprowadza zamkowa przewodniczka.

Dr hab., prof. UAM Paweł Szymkowiak: „Przez pryzmat pajęczej sieci”
21.05, g. 17, Hol Balkonowy / bezpłatne wejściówki
Na wykładzie słuchacze będą mogli dowiedzieć się o możliwościach jakie stworzyła natura poprzez obdarzenie pająków bardzo precyzyjnym mechanizmem przędzenia czyli wytwarzania nici służących tym zwierzętom do tworzenia sieci łownych, kokonów, umożliwiających proces rozmnażania, linienia oraz biernej dyspersji powietrznej (babie lato). Przedstawione zostaną przykłady różnych gatunków pająków oraz konstrukcji przestrzennych, jakie te zwierzęta potrafią stworzyć. Między innymi będzie można się dowiedzieć o gatunku, który przędzie najbardziej wytrzymałą sieć łowną na świecie, której trwałość i wytrzymałość przewyższa najbardziej odporne na działanie czynniki fizyczne, syntetyczne materiały jakie wynalazł człowiek. Na wykładzie pojawią się też odniesienia do systemu powstawania przędzy oraz właściwości biochemiczno-fizycznych tego unikalnego naturalnego biomateriału. Niezwykle istotnym zagadnieniem są możliwości wykorzystania pajęczego jedwabiu, w różnych aspektach działalności człowieka. Pojawią się więc zagadnienia związane z zastosowaniem przędzy w medycynie, przemyśle tekstylnym, farmakologii i przemyśle kosmetycznym. Autor podejmie też zagadnienie naśladownictwa natury w życiu człowieka.

Dr Wiktoria Szydło: „Żywy dom na liściu, czyli wyrośla roślinne”
21.05, g. 17, Hol Balkonowy / bezpłatne wejściówki
Wiele owadów potrafi budować dla siebie gniazda lub domki z różnego rodzaju materiałów. Niektóre owady i roztocze poszły o krok dalej – budulcem ich domów jest żywa tkanka roślinna. Zaskakujące kły, intrygujące wypustki i maleńkie jabłuszka na powierzchni liści – tak mogą wyglądać owe struktury mieszkalne, nazywane wyroślami. Roślina wytwarza je w odpowiedzi na sygnał wywołany żerowaniem lub składaniem jaja przez owady i roztocze. Roślina poprzez wyrośle, poza funkcją „mieszkalną”, zapewnia składniki odżywcze dla swoich lokatorów. Jest to fascynujący przykład manipulacji architekturą rośliny przez zwierzęta. Podczas wykładu zobaczymy przykłady wyrośli, które można powszechnie zaobserwować, oraz dowiedzieć się więcej o tym, jak powstają.

Kalina Błażejewska: „Dlaczego Katalonia chce niepodległości?”
9.06, g. 18.30, wykład online
11 września 1924 roku, w dniu katalońskiego święta narodowego, 72-letni Antoni Gaudí trafił do aresztu. Powodem było używanie języka katalońskiego w dyskusji z hiszpańskim policjantem, broniącym mu wstępu do kościoła na rocznicową mszę. Po wyjściu na wolność Gaudí miał powiedzieć przyjacielowi: „Zapytali mnie, czy nie umiem mówić po kastylijsku,
a ja odpowiedziałem, że umiem, ale nie mam ochoty i nie będę, ze względu na ich agresję wobec Katalonii”. Blisko sto lat później Katalończycy wciąż trafiają do aresztów za okazywanie nieposłuszeństwa hiszpańskiej władzy. Opowiemy, na czym polega ich odrębność, jakie są dzieje ruchu niepodległościowego i jak wygląda liberalno-lewicowy nacjonalizm. A także jak Barcelona, rządzona przez katalońskich przeciwników niepodległości, odnajduje się w konflikcie władz Katalonii z władzami Hiszpanii.

Kalina Błażejewska: „Miasto w cieniu Sagrady, czyli trudny spadek po Gaudím”
23.06, g. 18.30, wykład online
Niezwykłe budynki Gaudíego są dla Barcelony błogosławieństwem i przekleństwem.
Z początku szokujące, z biegiem dekad stały się nie tylko klasyką katalońskiego modernizmu, ale też wizytówką miasta i magnesem na turystów. Dziś nie można nawet swobodnie przejść w ich okolicy, bo zawsze otoczone są tłumem zwiedzających. Zostawiają oni w mieście pieniądze, ale zabierają przestrzeń, ciszę i wygodę. Napędzają spekulację na rynku nieruchomości i zmuszają mieszkańców do wyprowadzki na obrzeża. Ile Barcelona zarobiła,
a ile straciła na Gaudím? Jak samorząd próbuje naprawić to, co popsuła masowa turystyka?
I z czego miasto byłoby słynne, gdyby nie genialny architekt?

Agata Zachariasz: „Park publiczny w mieście z perspektywy historycznej i współcześnie”
30.06, g. 18.30, wykład online
Podczas wykładu przyjrzymy się takim zagadnieniom, jak XIX-wieczny ruch parkowy – element i system, mody i tendencje w projektowaniu parków, a także dziełu Gaudíego, jakim jest park Güell. Sprawdzimy również, jakie nowe wyzwania stoją przed współczesnymi parkami miejskimi.

Duża część programu towarzyszącego jest dostępna dla osób g/Głuchych oraz słabosłyszących: część wykładów jest opatrzona tłumaczeniem na PJM, zaś wszystkie nagrane wykłady są opatrzone napisami. Dla osób słabowidzących i niewidomych przygotowaliśmy na wystawie obiekty dotykowe oraz audiodeskrypcje. Przedprzewodnik pozwoli komfortowo doświadczyć wystawy osobom ze spektrum autyzmu. Osoby mające trudność w poruszaniu się będą mogły skorzystać z mobilnych siedzisk służących również jako podparcia. Całość wystawy zrealizowana jest w przestrzeniach nie posiadających progów lub wąskich przejść utrudniających poruszanie się na przykład osobom na wózkach.